Những Người Bạn

Voilà, sau một thời gian 2 năm sau khi tốt nghiệp, bản thân người viết trải qua thành công một quá trình không ngắn để có được titre salarié "ổn định" : tìm việc, changement de statut, đổi việc, và cả renouvellement du premier titre salarié, rồi phải...làm lại changement de statut lần 2!. Sau đó có đọc trên một số diễn đàn thì thấy nhiều bạn hiểu lơ mơ, chỉ nghe truyền miệng và  hầu hết là có thông tin không chính xác. Vì thế, tác giả viết bài này tổng hợp lại các thông tin quan trọng liên quan, với mong muốn giúp các bạn có được thông tin thực tế và chính xác. Thủ tục cụ thể của changement de statut như thế nào, các bạn đọc thêm bài http://nhungnguoiban.org/node/359
Nếu các bạn cần giải đáp vấn đề gì liên quan, xin mời gửi câu hỏi trong phần Bình luận của bài viết.

I. Période d'essai CDI et Renouvellement de titre de séjour salarié

Bạn được một công ty tại Pháp nhận vào làm việc với một hợp đồng CDI sau những năm tháng học hành vất vả và cần phải đổi statut sang salarié (changement de statut) mới được bắt đầu công việc. OK, bạn đổi statut và đi làm, nhưng nếu không may một trong những tin xấu rơi trúng đầu : công ty bị phá sản, bạn không qua khỏi giai đoạn thử việc, hay đơn giản là muốn nhảy việc vì có chỗ khác "ngon" hơn? Lúc này mọi thứ sẽ như tơ vò nếu bạn chưa biết các điều sau:

• Người có titre salarié năm đầu tiên bắt buộc phải ở lại công ty nơi đã trả tiền đổi titre trong vòng 12 tháng đầu tiên kể từ ngày được tuyển dụng (là ngày ghi trên hợp đồng, không phải ngày bắt đầu có titre salarié) trước khi titre đầu tiên hết hạn.
• Nếu salarié xin nghỉ việc trong vòng 12 tháng đầu này và đi làm ở công ty khác, việc gia hạn titre salarié (khi titre năm đầu tiên hết hạn) sẽ bị từ chối. Salarié có 2 tháng kể từ ngày nhận được quyết định từ chối để cứu vãn (recours). Nếu các recours thất bại (có mấy loại recours) thì người liên quan không còn được phép ở lại lãnh thổ Pháp.
• Tuy nhiên, nếu bạn không đi khỏi công ty một cách tự nguyện mà là bị công ty cho nghỉ việc, thì sau khi bạn tìm được việc mới, bạn sẽ có quyền gia hạn titre. Trong trường hợp này, préfecture sẽ yêu cầu bạn tiến hành lại từ đầu thủ tục đổi statut, nghĩa là phải làm lại hồ sơ xin giấy phép lao động (autorisation de travail). Lúc này, nếu việc ở công ty mới tương đương việc ở công ty cũ, nghĩa là cùng lĩnh vực, lương tương đương, thì việc bạn sẽ có titre salarié mới là điều không phải lo lắng.
• Khi một công ty muốn cho salarié nghỉ việc trong thời gian thử việc (période d'essai), họ phải báo trước cho salarié bằng văn bản (préavis) theo thời gian salarié đã có mặt:

1. salarié đã làm dưới 8 ngày : préavis 24h
2. salarié đã làm dưới 1 tháng : préavis 48h
3. salarié đã làm dưới 3 tháng : préavis 2 tuần
4. salarié đã làm trên 3 tháng : préavis 1 tháng

• Vẫn trong trường hợp công ty cho salarié nghỉ việc, nhưng đến lúc hết titre (đến lúc phải gia hạn) mà salarié này vẫn chưa tìm được việc mới, thì titre salarié này sẽ vẫn được gia hạn thêm 12 tháng để tìm việc. Từ lúc nghỉ việc, salarié sẽ được quyền hưởng trợ cấp thất nghiệp (người mất việc phải lên site www.pole-emploi.fr để khai báo và tiến hành thủ tục xin trợ cấp, tất nhiên nếu salarié tự nguyện nghỉ việc thì sẽ không được hưởng trợ cấp này).

II. Các yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến việc đổi status từ étudiant hay scientifique sang salarié

• Contrat : đây là yếu tố đầu tiên quyết định sự thành bại, nếu có CDI thì việc chuyển statut mới đảm bảo, tuy nhiên cũng có trường hợp rất hiếm CDD cũng đổi được, nhưng nhắc lại là : hiếm. Vì thế nếu bạn có ý định làm việc và sống tại Pháp lâu dài thì phải có yếu tố khởi điểm là CDI.
• Bằng cấp và profile : nếu bạn có bằng cấp ít nhất là Master thì đó là 1 yếu tố được ưu tiên và dễ dàng hơn khi chuyển statut. Đây là một trong những yếu tố quan trọng, nhưng cũng không có nghĩa là có bằng master là chắc chắn sẽ chuyển được statut vì còn có các yếu tố khác được liệt kê tiếp sau đây. Khi đổi statut étudiant sang salarié lần đầu, người viết bài này cùng làm 1 lần với 1 đồng nghiệp người Algérie, kết quả là đổi thành công nhưng đồng nghiệp bị từ chối titre salarié. Cùng một công việc, mức lương tương đương, nhưng sự khác nhau là profile. Khi xét hồ sơ đổi statut, prefecture và Direction de travail xét khá kỹ profile của người xin, cho nên tôi khuyên các bạn ngoài việc chuẩn bị đầy đủ các giấy tờ được yêu cầu, còn phải chuẩn bị CV thật chu đáo, thậm chí còn đầy đủ, chi tiết hơn cả phiên bản dùng đi xin việc, trong đó thể hiện được các công việc (trong ngành, dù ngắn hay dài hạn), các projet đã thực hiện ở trường, và các compétences (dù biết chỉ 1 chút cũng liệt kê). Để biết thêm cách trình bày CV, các bạn tìm đọc thêm trên NNB bài viết chuyên về chủ đề này. Ngoài ra, một lettre de motivation kèm theo hồ sơ, trong đó nhấn mạnh sự phù hợp giữa công việc và études, nhấn mạnh sự cần thiết của việc bạn có mặt trong công ty nơi tuyển dụng.
•  Công việc phải phù hợp với ngành học. Nếu làm trái ngành, ví dụ như học Informatique mà làm về Marketing thì gần như chắc chắn titre bị từ chối.
• Mức lương theo quy định phải ít nhất bằng 1.5 lần SMIC. Theo người viết tìm hiểu, đã có nhiều bạn bị từ chối đổi statut vì yếu tố này. Tuy nhiên, cũng có trường hợp Direction de Travail của vùng châm chước, thì vẫn có bạn có cơ hội đổi được statut dù lương thấp hơn mức quy định. Đó là những trường hợp lương phù hợp với vị trí và trung bình của ngành, khi nộp hồ sơ cần giải thích rõ trong lettre de motivation điều đó. Kể từ ngày 1/1/2013, SMIC là 1430,22 euros bruts mensuels, như vậy để chắc chắn không bị từ chối đổi statut, tốt nhất là (tất nhiên là nếu trong khả năng) có được mức lương 1430,22*1,5 = 2145,33 euros bruts mensuels (25.743,96 euros bruts annuels).
• Tuỳ ngành học mà việc chuyển đổi statut dễ hay khó, nếu ngành nào thuộc diện "hot" ở Pháp, ví dụ như các ngành liên quan kinh tế, thì khả năng bị từ chối titre khá cao do mức độ cạnh tranh lớn, dù bạn có đầy đủ các yếu tố khác theo quy định (việc phù hợp với études, lương cao...). Điều này được quy định trong luật nên khi bị từ chối đổi status nhiều bạn không hiểu tại sao. Theo Ministère d'Intérieur, sau đây là danh sách 14 métiers mở, nghĩa là các ngành cho phép dễ dàng người ngoài khối EU vào làm việc, theo arrêté du 11 août 2011 :

1. Cadre de l’audit et contrôle comptable
2. Conduite d’équipement de fabrication de l’ameublement et du bois
3. Conception et dessin produits mécaniques
4. Inspection de conformité
5. Dessin BTP
6. Marchandisage
7. Ingénieur production et exploitation des systèmes d’information
8. Conduite d’équipement de transformation du verre
9. Téléconseil et télévente
10. Pilotage d’unité élémentaire de production mécanique
11. Conception et dessin de produits électriques et électroniques
12. Intervention technique en méthodes et industrialisation
13. Conduite d’équipement de production chimique et pharmaceutique
14. Intervention technique en ameublement et bois

Cập nhật : từ ngày 18/01/2013, danh sách 14 ngành bị huỷ bỏ, nghĩa là không còn hạn chế với người nước ngoài khi đổi statut.(http://vosdroits.service-public.fr/F3100.xhtml)

• Thời điểm quy định việc nộp hồ sơ, tùy thuộc titre de séjour :

1. "Etudiant" : phải nộp trước ngày titre hết hạn 2 tháng
2. APS (Autorisation Provisoire de Séjour) : trước ngày hết hạn của APS.

• Các yếu tố khác ít quan trọng hơn : khi bắt đầu đổi statut thì titre cũ phải chưa hết hạn; có nơi cư trú (không phân biệt attestation d'hébergement hay là locataire); công ty nơi tuyển dụng phải tuân thủ luật định (khai báo người lao động, đóng bảo hiểm đầy đủ...)

III. Làm gì khi việc đổi statut sang salarié bị từ chối?

Cập nhật ngày 30/12/2014 : Như đã hứa, hôm nay tôi bắt đầu cập nhật mục này của bài viết để giải thích rõ quyền lợi của các bạn khi bị từ chối đổi statut sang salarié.
Quyết định từ chối của Direccte thường được gửi cho công ty, và có thể kèm theo cả quyết định yêu cầu người xin đổi statut phải rời khỏi lãnh thổ Pháp (OQTF).
Bạn có 2 tháng kể từ ngày nhận được quyết định từ chối để làm recours. Nếu quá thời hạn này thì recours sẽ không được nhận. Tuy nhiên, trường hợp đặc biệt là refus implicite của Direccte, nghĩa là họ không trả lời trong vòng 4 tháng, thì trong vòng 2 tháng sau thời hạn chờ 4 tháng này bạn coi như bị từ chối, và được làm recours.
Các recours gracieux và hierarchique có thể được làm cùng lúc và gửi bằng lettre recommandée avec acusé de réception.

1. Recours gracieux

Recours gracieux được gửi cho Direccte là nơi đã ra quyết định từ chối autorisation của bạn, để yêu cầu họ xem lại quyết định. Bạn nên bổ sung các giấy tờ để thuyết phục họ thay đổi ý.
Recours này phải gửi trong vòng 2 tháng kể từ ngày nhận được thông báo.
2. Recours hiérarchique
Bạn nên làm recours hérarchique song song với recours gracieux. Recours này được gửi cho cấp trên của Direccte :ministère du travail de l’emploi et de la santé.
Recours hiérarchique cũng phải làm trong vòng 2 tháng kể từ ngày nhận được quyết định. Bộ này có 2 tháng để trả lời recours của bạn. Nếu trong thời gian này bạn được avis favorable (AF) của bộ thì xin chúc mừng. Ngược lại, nếu bộ vẫn từ chối hoặc không trả lời sau 2 tháng thì bạn lại phải chiến đấu tiếp.
Việc bộ từ chối recours cho phép bạn làm recours contentieux gửi lên tribunal administratif.
3. Recours contentieux
Recours này được gửi cho tribunal administratif để yêu cầu tòa hủy bỏ quyết định từ chối đổi statut của Direccte. Vì tính chất phức tạp của thủ tục, bạn nên thuê luật sư về quyền lao động hay về vấn đề người nước ngoài trợ giúp.

Chú ý quan trọng : trong thời gian chờ kết quả recours, nếu titre de séjour của bạn hết hạn thì bạn sẽ bị rơi vào tình trạng irrégulière (khá nguy hiểm cho hồ sơ quốc tịch của bạn sau này). Vì thế nếu bạn còn titre étudiant thì nên đăng kí học thêm 1 năm để renouveller titre trong khi chờ kết quả recours.

Trường hợp đặc biệt : nếu quyết định refus đi kèm với OQTF, thì tùy loại :
- OQTF có chỉ rõ thời hạn bản phải rời lãnh thổ Pháp : bạn có 1 tháng để làm recours contentieux
- OQTF không chỉ rõ thời hạn : bạn có 48 tiếng để làm recours contentieux.

Tribunal administratif có 3 tháng để trả lời. Trong trường hợp này bạn sẽ được cấp giấy tờ tạm để ở lại chờ kết quả nếu titre hiện tại của bạn hết hạn.

Dù là recours gì, lời khuyên là bạn cứ nên đến prefecture trình bày hoàn cảnh để xin reccépissé nếu titre hết hạn, chứ đừng để tình trạng séjour irrégulier.

IV. Các lí do từ chối trái luật

- Công ty vừa mới mở hay đang gặp khó khăn về tài chính
....

Cập nhật ngày 13/06/2014 : Chú ý! tác giả vừa liên hệ với préfecture và được biết một thay đổi : thời hạn không được đổi chỗ làm của titre de séjour đầu tiên không còn là kể từ ngày được tuyển dụng (là ngày ghi trên hợp đồng) mà là tính đến ngày hết hạn của titre này.

Tham khảo :

• Changement de statut de l'étudiant en salarié : http://vosdroits.service-public.fr/F2229.xhtml
• Période d'essai : http://travail-emploi.gouv.fr/informations-pratiques,89/fiches-pratiques,91/contrats,109/la-periode-d-essai,977.html
• Renouvelement de titre de séjour salarié : http://vosdroits.service-public.fr/F2733.xhtml
• Revalorisation du SMIC 2013 : http://travail-emploi.gouv.fr/actualite-presse,42/communiques,2138/revalorisation-du-smic-au-1er,15742.html